Trầm cảm sau sinh: Vượt qua “vùng tối” mà không ai dạy mẹ cách thoát ra

Chị Ngọc Nhi (28 tuổi, Hà Nội) – một người mẹ trẻ lần đầu sinh con – từng nghĩ mình chỉ đang “hơi yếu đuối”. Chị vẫn dậy cho con bú đều đặn, vẫn nấu ăn, vẫn trả lời tin nhắn chồng bằng những icon tươi cười. Nhưng bên trong, mọi thứ dường như đang sụp đổ từng chút một.

“Tôi hay cáu gắt vô cớ, khóc vì những chuyện rất nhỏ. Lúc thì cảm thấy bản thân vô dụng, lúc lại thấy ghét chính mình vì không đủ kiên nhẫn với con. Tôi không còn nhận ra mình nữa.”

Chị bắt đầu sợ nghe tiếng con khóc, cảm thấy tội lỗi khi không thấy niềm vui mỗi lần ôm con vào lòng. Có đêm chị trùm chăn khóc một mình, chỉ mong sáng mai… đừng đến quá nhanh.

Không ai dạy phụ nữ cách lắng nghe những vết rạn trong tâm trí sau sinh. Và đó là lý do vì sao hàng ngàn người mẹ ở Việt Nam đang chịu đựng âm thầm, gọi đó là “kiệt sức”, “hormone” hay “do mình yếu đuối”.

Khi trầm cảm không còn là nỗi buồn thoáng qua – mà là “vùng tối” cần được chữa lành

Rất nhiều người từng tin rằng trầm cảm sau sinh chỉ là một giai đoạn “tụt mood”, “suy sụp nhẹ” do thay đổi hormone – sẽ tự qua nếu người mẹ cố gắng mạnh mẽ hơn. Nhưng đó là một ngộ nhận nguy hiểm. Trầm cảm sau sinh không đơn thuần là buồn. Nó là một rối loạn sức khỏe tâm thần có thật, với mức độ ảnh hưởng sâu rộng đến cả cơ thể, tâm trí và khả năng gắn kết của người mẹ với đứa con vừa chào đời.

Trầm cảm sau sinh (Postpartum Depression – PPD) thường khởi phát trong vòng 4 tuần đến 6 tháng đầu sau sinh, đôi khi âm thầm hơn, khởi phát muộn sau 1 năm. Nó không phải là lỗi của người mẹ – càng không phải là sự yếu đuối.

Trầm cảm sau sinh không tự biến mất.

Đây không chỉ là cảm giác buồn thoáng qua – mà là một trạng thái tâm lý có thể âm thầm bào mòn niềm vui, sự kết nối và cả năng lượng sống của người mẹ. 

Nhiều mẹ vẫn chăm con, nấu ăn, trò chuyện với mọi người – nhưng bên trong là những đợt sóng cảm xúc khó gọi tên: thấy mình không đủ tốt, không đủ kiên nhẫn, không còn tìm được niềm vui từ những điều từng rất ý nghĩa.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), 1 trong 5 phụ nữ sau sinh sẽ trải qua trầm cảm. Nhưng tại Việt Nam, con số ấy còn đáng báo động hơn: một nghiên cứu của Đại học Y Dược TP.HCM (2020) cho thấy gần 30% phụ nữ sau sinh có nguy cơ trầm cảm, nhưng gần 80% trong số đó không hề được chẩn đoán hoặc điều trị. Vì sao? Bởi vì phần lớn người mẹ không nhận ra rằng mình đang mắc bệnh.

Những dấu hiệu của trầm cảm sau sinh: Lặng lẽ, nhưng đáng sợ hơn bạn tưởng

Trầm cảm sau sinh không phải lúc nào cũng bắt đầu bằng những cơn khóc. Đôi khi, nó đến trong dáng vẻ rất bình thường – một người mẹ vẫn cho con bú đều đặn, vẫn cười khi có khách đến chơi, nhưng bên trong đang dần trượt xuống một hố sâu vô hình.

Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến – tuy nhỏ nhưng có thể là lời cầu cứu âm thầm mà bạn (hoặc người thân) đang cố giấu đi:

1. Cảm xúc tiêu cực kéo dài không rõ lý do

• Cảm thấy buồn, trống rỗng, dễ xúc động hoặc bật khóc mà không rõ nguyên nhân

• Thường xuyên cảm thấy tội lỗi, tự trách bản thân: “Mình là người mẹ kém cỏi”, “Mình làm con khổ”

• Mất đi cảm giác vui vẻ hoặc hy vọng, mọi thứ trở nên vô nghĩa

2. Không kết nối được với con

• Cảm thấy xa cách với em bé dù vẫn chăm sóc hàng ngày

• Không thấy hạnh phúc khi ôm con, thậm chí có lúc thấy phiền hoặc mệt mỏi

• Tự thấy bản thân chỉ đang “làm nhiệm vụ” chứ không thật sự gắn bó

3. Cơ thể mệt mỏi kéo dài dù vẫn nghỉ ngơi

• Mất ngủ triền miên hoặc ngủ rất nhiều nhưng không thấy khỏe hơn

• Chán ăn, ăn không ngon hoặc ngược lại – ăn uống mất kiểm soát

• Cảm thấy kiệt sức, không còn hứng thú với bất cứ điều gì, kể cả bản thân

4. Các dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng hơn

• Có suy nghĩ làm tổn thương bản thân hoặc con

• Cảm giác muốn rút lui khỏi thế giới, muốn “biến mất” để không làm phiền ai

• Hành vi thay đổi rõ rệt: hoảng loạn, lo âu quá mức, có lúc lẫn lộn thực tại

→ Xem thêm: 3 phút lắng nghe chính mình qua bài test EPDS 10 câu hỏi giúp mẹ nhận biết trầm cảm sau sinh

Điều trị trầm cảm sau sinh tại nhà: Bắt đầu từ những điều nhỏ nhất

Không phải ai bị trầm cảm sau sinh cũng cần dùng thuốc ngay. Trong nhiều trường hợp nhẹ đến trung bình, việc chăm sóc đúng cách tại nhà có thể giúp cải thiện tâm trạng rõ rệt – mà không cần gồng mình hay thay đổi quá nhiều.

Quan trọng nhất, hãy ngừng tự trách móc. Bạn không lười, không kém cỏi – bạn chỉ đang kiệt sức vì cố gắng quá lâu mà không được chăm sóc đúng cách.

Dưới đây là những cách đơn giản – nhưng có thể trở thành bước ngoặt hồi phục:

 1. Thiết lập lại những nhịp sinh hoạt cơ bản

Cơ thể sau sinh rất mong manh. Chỉ cần giấc ngủ, bữa ăn và chút vận động nhỏ cũng có thể giúp não bộ phục hồi dần dần.

• Ngủ khi con ngủ: Ngắn thôi cũng được, đừng cố gắng “tranh thủ làm việc” mọi lúc.

• Ăn đủ chất, ăn đúng giờ: Đừng bỏ bữa vì lo giảm cân. Hãy ưu tiên thực phẩm giàu Omega-3, sắt, kẽm và vitamin nhóm B – những dưỡng chất có tác động tích cực tới tâm trạng.

• Vận động nhẹ: Chỉ 10 - 15 phút đi bộ mỗi ngày, vài động tác yoga giãn cơ sau sinh, hoặc đơn giản là đưa con ra ngoài hít thở cũng giúp cải thiện hormone hạnh phúc (endorphin) rõ rệt.

2. Kết nối – dù chỉ một chút mỗi ngày

Trầm cảm khiến bạn muốn thu mình, im lặng và cô lập. Nhưng chính sự kết nối – dù rất nhỏ – lại là liều thuốc hữu hiệu.

• Nói với người thân một điều bạn thấy khó khăn hôm nay.

• Tham gia nhóm cộng đồng các mẹ sau sinh (online hoặc offline), nơi bạn biết mình không đơn độc.

• Nếu nại chia sẻ trực tiếp, có thể bắt đầu bằng việc viết một tin nhắn, ghi chú hoặc nhật ký mỗi ngày.

3. Viết ra – thay vì cất giấu

Cảm xúc không được giải tỏa sẽ trở thành gánh nặng. Hãy viết ra mọi điều đang diễn ra – dù rối ren, dù chẳng có kết luận. Viết là cách bạn nhìn lại chính mình bằng đôi mắt dịu dàng hơn. Viết giúp bạn nhận diện những tổn thương và cũng giúp bạn đi qua chúng.

4. Giới hạn mạng xã hội

So sánh chính là con dao giấu lưỡi. Đừng để hình ảnh những “bà mẹ hoàn hảo” trên Facebook khiến bạn cảm thấy mình thất bại.

• Giới hạn thời gian dùng mạng mỗi ngày.

• Dọn dẹp những tài khoản khiến bạn tự ti.

• Hãy theo dõi những nội dung mang tính chữa lành, tích cực, đồng cảm.

5. Nuôi dưỡng lại kết nối với con

Bạn không cần “yêu con ngay lập tức” – đó là một kỳ vọng độc hại. Tình mẫu tử có thể nảy nở dần dần, và điều đó không có nghĩa là bạn làm mẹ chưa tốt.

• Nhìn vào mắt con khi cho bú, thay bỉm.

• Ôm con thật chặt mỗi ngày.

• Thì thầm vài lời yêu thương, dù ban đầu bạn chỉ đang… học cách tin vào điều ấy.

Bạn không cần làm tất cả trong một ngày.

Chỉ cần mỗi ngày một chút – một bữa cơm đủ chất, một cuộc gọi, một câu thở than thành thật – cũng là một bước ra khỏi vũng tối.

Và nếu sau 2–3 tuần, những nỗ lực tại nhà không mang lại sự cải thiện rõ rệt, thì bạn không hề thất bại. Bạn chỉ cần thêm một bàn tay chuyên môn để cùng mình đi tiếp…

Khi nào cần điều trị chuyên sâu? Đừng đợi đến khi mọi thứ vỡ òa

Có một sự thật buồn: đa số các mẹ chỉ đi khám khi mọi thứ đã quá sức chịu đựng.

Khi không thể gượng dậy khỏi giường mỗi sáng. Khi bế con nhưng cảm thấy trống rỗng. Khi bắt đầu nghĩ rằng mình là gánh nặng cho cả gia đình… Những tín hiệu đó không phải là “yếu đuối” – mà là lời cầu cứu từ tâm trí.

Theo các chuyên gia, bạn nên gặp bác sĩ/chuyên gia sức khỏe tâm thần càng sớm càng tốt nếu:

• Đã thử các cách cải thiện tại nhà trong 2–3 tuần mà không hiệu quả.

• Các triệu chứng ngày càng nặng: mất ngủ kéo dài, lo âu dữ dội, không kiểm soát được cảm xúc.

• Có ý nghĩ làm hại bản thân hoặc mất kiểm soát hành vi.

• Không thể kết nối với con hoặc cảm thấy bản thân “không xứng đáng làm mẹ”.

Việc điều trị trầm cảm sau sinh không đồng nghĩa với việc phải dùng thuốc ngay lập tức. Tùy theo mức độ, bạn có thể được:

• Tư vấn tâm lý trị liệu chuyên sâu để gỡ từng “nút thắt”.

• Được theo dõi sát sao trong một phác đồ hỗ trợ tinh thần an toàn và cá nhân hóa.

• Kết hợp thêm dinh dưỡng, liệu pháp hành vi, và nếu cần, dùng thuốc trong kiểm soát nghiêm ngặt – đặc biệt nếu bạn đang cho con bú.

Nếu bạn đang đọc đến đây, có lẽ đã đến lúc cần một nơi để được lắng nghe và đồng hành thực sự.

Yên Hòa Clinic có thể là nơi như thế.

Yên Hoà Clinic là điểm tựa cho tâm lý của mẹ

Không ồn ào. Không vội vã. Tại Yên Hòa Clinic, hành trình điều trị trầm cảm sau sinh bắt đầu từ sự lắng nghe.

Đội ngũ chuyên gia tại đây hiểu rằng: mỗi người mẹ là một thế giới cảm xúc khác nhau. Không có một phác đồ cứng nhắc, không có sự đẩy nhanh tiến trình hồi phục. Thay vào đó, bạn sẽ được:

• Thăm khám kỹ lưỡng với bác sĩ chuyên khoa tâm thần, để đánh giá chính xác mức độ trầm cảm.

• Trị liệu tâm lý cá nhân hóa, tập trung vào gỡ rối cảm xúc, xây lại niềm tin và kết nối với chính mình.

• Hỗ trợ cải thiện lối sống, dinh dưỡng, giấc ngủ, kết hợp linh hoạt các liệu pháp hành vi và – nếu cần – sử dụng thuốc kê đơn ngay tại quầy, đặc biệt an toàn cho mẹ đang cho con bú.

Và hơn cả, bạn sẽ được gọi đúng tên – không phải là “bệnh nhân”, mà là một người mẹ đang nỗ lực để tốt lên.

Giống như cách Yên Hoà Clinic đã đồng hành cùng chị Ngọc Nhi – người mẹ trẻ từng tưởng rằng mình chỉ đang yếu đuối. Nhưng nhờ can đảm bước ra khỏi im lặng, chị đã bắt đầu lại hành trình làm mẹ theo cách dịu dàng và thật sự lành mạnh.

Chúng tôi không hứa rằng hành trình sẽ dễ dàng. Nhưng chắc chắn: bạn sẽ không còn đơn độc. Dù bạn chỉ muốn đến để “kiểm tra lại một chút”, hay đã trải qua những ngày tăm tối nhất – Yên Hòa sẽ đồng hành cùng bạn, từng bước một, theo cách dịu dàng và an toàn nhất.

—

📍 Địa chỉ: Số 11 i4, Ngõ 35 Trần Kim Xuyến, phường Yên Hòa, quận Cầu Giấy, Hà Nội

📞 Hotline: 0983.188.689 – 0866.188.689

🌐 Website: https://phongkhamyenhoa.vn

Yên Hòa Clinic – Nơi người mẹ được là chính mình.

Một hành trình chữa lành bắt đầu từ việc dám thừa nhận: “Tôi cần giúp đỡ.”