Bạn có biết: Một người hoàn toàn khỏe mạnh cũng có thể gặp ảo giác chỉ sau… 24 giờ thiếu ngủ? Đó không phải là suy diễn.

Theo nghiên cứu đăng trên National Institutes of Health (NIH), 60% người trải qua mất ngủ kéo dài xuất hiện ảo giác thị giác, cảm giác có bóng người, vật thể di chuyển hay tiếng nói thì thầm – dù hoàn toàn không có thật. Thế giới trong mắt họ, tai họ, là thật. Nhưng chỉ họ cảm nhận được. Những thứ vô hình đó là sản phẩm của một bộ não đã quá tải, suy kiệt, hoặc bị tổn thương nghiêm trọng. 

Vậy ảo giác do đâu mà có? Chỉ từ bệnh tâm thần? Hay còn là hệ quả của cả một chuỗi “tổn thương” từ thể chất đến tinh thần? Hãy đi tìm câu trả lời. Từng nguyên nhân sẽ dần hé lộ ngay bài viết dưới đây.

Xem chi tiết: Rối Loạn Tâm Lý Có Nguy Hiểm Không? Tất Tần Tật Những Điều Bạn Cần Biết

1. Ảo giác do rối loạn tâm thần – Khi bộ não tự mình vẽ nên thế giới ảo

Không phải ngẫu nhiên ảo giác được xem là “lá cờ đỏ” trong các bệnh lý tâm thần nặng. Khi bạn nghe tới “ảo giác”, điều đầu tiên bạn nghĩ tới có thể là bệnh tâm thần phân liệt. Và bạn không sai.

Thống kê từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho thấy: 60 – 80% bệnh nhân tâm thần phân liệt xuất hiện ảo giác ở các mức độ khác nhau, trong đó phổ biến nhất là ảo thanh (nghe thấy tiếng nói không tồn tại).

Ảo giác do rối loạn tâm thần

Tuy nhiên, ảo giác không chỉ là “đặc quyền” của tâm thần phân liệt. Nó cũng là triệu chứng cảnh báo ở nhiều rối loạn tâm thần khác:

• Rối loạn lưỡng cực (giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm nặng): Người bệnh có thể trải qua ảo giác nghe, thấy, cảm nhận sai lệch.
• Trầm cảm nặng với yếu tố loạn thần: Ảo giác thường đi kèm với các nội dung tiêu cực, đe dọa, khiến người bệnh rơi vào khủng hoảng.
• Sa sút trí tuệ (Alzheimer, Parkinson): Ảo giác thị giác, ảo giác người lạ trong nhà rất thường gặp ở giai đoạn tiến triển.
• Rối loạn stress sau sang chấn (PTSD): Những ký ức kinh hoàng quay trở lại dưới dạng ảo giác sống động, bẻ cong cảm nhận thực tại.

Ảo giác trong rối loạn tâm thần không chỉ là dấu hiệu bệnh tật, mà còn là “nhà tù” vô hình nhốt chặt người bệnh vào thế giới của riêng họ. Nếu không có bàn tay kịp thời kéo họ ra, người thân yêu của bạn sẽ mãi mắc kẹt trong thực tại giả tưởng ấy.

2. Ảo giác do chất kích thích – Những ảo ảnh nguy hiểm từ hóa chất

Họ không muốn nhìn thấy những hình ảnh đó. Không ai muốn nghe tiếng nói dội vào đầu mình khi xung quanh hoàn toàn im lặng. Nhưng chỉ sau vài lần “thử cho biết” – ma túy đá, cần sa, LSD hay rượu mạnh – cánh cửa tới thế giới ảo giác đã mở ra. Và nhiều khi, nó không bao giờ khép lại. Có những ảo giác được “mượn” từ các chất kích thích – nhưng cái giá phải trả có thể là cả đời sống trong ảo ảnh.

Ảo giác do chất kích thích không phải chuyện xa lạ. Vậy, cần sa có gây ảo giác không? – Câu trả lời là “Có”. Không chỉ cần sa, rượu bia, ma túy tổng hợp hay các chất gây nghiện khác đều có thể khiến bộ não tạo ra những cảm nhận méo mó. Họ nghe tiếng nói không tồn tại, nhìn thấy những hình ảnh không thật, có cảm giác bị rình rập, đuổi bắt. Thế giới ảo đó chân thực đến mức chính họ cũng không thể phân biệt.

Nhiều người tin rằng chỉ cần “dừng lại” là mọi thứ sẽ ổn. Nhưng sự thật phũ phàng hơn nhiều. Ảo giác do ma túy, ảo giác do rượu bia, chất kích thích có thể để lại những tổn thương thần kinh vĩnh viễn, khởi phát rối loạn tâm thần phân liệt, rối loạn cảm xúc, đẩy người bệnh vào một thực tại méo mó không lối thoát.

Ảo giác do chất kích thích

Tôi hiểu, có thể bạn nghĩ: “Người thân mình chỉ lỡ lầm thôi, sẽ ổn mà”. Nhưng thật sự, với ảo giác – chờ đợi chính là đánh cược tương lai. Đừng để họ phải chiến đấu một mình với những “bóng ma” do hóa chất tạo ra. Một phút "vui vẻ" có thể đổi lấy cả đời sống trong ảo giác. Đó là sự thật tàn nhẫn – nhưng chúng ta vẫn còn kịp để thay đổi điều đó.

3. Ảo giác do rối loạn chức năng sinh lý - Tín hiệu méo mó từ một cơ thể kiệt quệ

Bạn có biết? Chỉ sau 24-48 giờ thiếu ngủ liên tục, một người hoàn toàn khỏe mạnh cũng có thể bắt đầu gặp ảo giác thị giác hoặc ảo thanh. Họ thấy bóng người thoáng qua, nghe tiếng thì thầm lặp đi lặp lại, hoặc cảm giác có ai đó chạm vào mình dù không ai ở đó.

Ảo giác do rối loạn chức năng sinh lý là một hồi chuông cảnh báo rằng cơ thể đã vượt quá giới hạn chịu đựng.

Ảo giác do rối loạn chức năng sinh lý

Những nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Thiếu ngủ kéo dài, rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng.
• Suy kiệt thể chất sau bệnh nặng, phẫu thuật, hoặc lao động quá sức.
• Thiếu dinh dưỡng: đặc biệt là thiếu Vitamin B1, B12, rối loạn chuyển hóa.
• Rối loạn đường huyết do tiểu đường, khiến não bộ hoạt động bất thường.
• Bệnh lý thần kinh như Parkinson, động kinh, hay hậu quả sau đột quỵ.

Khác với ảo giác do rối loạn tâm thần hay do chất kích thích, những trường hợp này thường là hệ quả thứ phát từ một cơ thể bị tàn phá âm thầm. Nhưng đáng tiếc, nhiều người, kể cả người thân – lại cho rằng đó chỉ là “già rồi lú lẫn”, “mệt quá nên hay tưởng tượng”. Chính sự chủ quan ấy đã khiến không ít người phải sống mãi trong ảo ảnh, đánh mất sự tỉnh táo vốn có.

Điều trị ảo giác do nguyên nhân sinh lý đòi hỏi phải xử lý tận gốc căn nguyên cơ thể: hồi phục giấc ngủ, bổ sung dinh dưỡng, kiểm soát bệnh nền, phục hồi thể lực và đặc biệt – chăm sóc sức khỏe tâm thần song song.

Đừng quên: cơ thể và tâm trí là một vòng tròn liên kết. Khi thể chất kiệt quệ, tâm trí sẽ phản bội bạn. Và ảo giác chính là tín hiệu méo mó của sự cầu cứu đó.

4. Tại sao cần xác định đúng nguyên nhân gây ra ảo giác trước khi điều trị?

Một người nghe thấy giọng nói trong đầu – là bệnh tâm thần?
Một người nhìn thấy bóng đen lẩn khuất – do dùng ma túy?
Một người hoảng loạn vì cảm giác bị theo dõi – chỉ vì thiếu ngủ?

Không có câu trả lời chính xác nếu bạn không xác định đúng nguyên nhân. Và nếu sai ngay từ bước đầu tiên, hành trình điều trị có thể đi chệch hướng mãi mãi.

Ảo giác là biểu hiện của sự rối loạn trong cảm nhận thực tại, nhưng nó không bao giờ là một căn bệnh độc lập. Nó là triệu chứng – là phần nổi của một khối băng chìm mà gốc rễ có thể nằm ở tâm thần, thể chất, hay hóa chất. Và mỗi nguyên nhân lại đòi hỏi một hướng điều trị riêng biệt, một phác đồ được thiết kế chuyên biệt.

• Nếu là ảo giác do rối loạn tâm thần, bệnh nhân cần được dùng thuốc chống loạn thần, trị liệu tâm lý chuyên sâu, giám sát lâu dài.
• Nếu là ảo giác do chất kích thích, trước tiên cần ngưng sử dụng, điều trị cai nghiện, phục hồi não bộ bị tổn thương.
• Nếu là ảo giác do nguyên nhân sinh lý, bác sĩ cần kiểm soát bệnh nền, phục hồi thể chất, đồng thời đánh giá sức khỏe thần kinh.

Tại sao cần xác định đúng nguyên nhân gây ra ảo giác trước khi điều trị?

Không có một "viên thuốc" nào phù hợp với tất cả. Và nếu điều trị sai – hậu quả không chỉ là kéo dài bệnh, mà còn là đẩy người bệnh ngày càng xa thực tại.

Tại Yên Hòa Clinic, mỗi ca ảo giác đều bắt đầu bằng chẩn đoán nguyên nhân gốc rễ. Chúng tôi không đơn thuần “dập tắt triệu chứng”, mà tìm ra căn nguyên thật sự phía sau: đó là tổn thương nào? Từ đâu? Cần can thiệp bằng y khoa, tâm lý, hay cả hai?

Bạn có thể đã trì hoãn một thời gian dài vì nghĩ rằng “chắc chỉ là mệt thôi”. Nhưng mỗi ngày trôi qua mà không xác định nguyên nhân, là một bước người thân bạn trượt xa khỏi chính họ. Và khi ảo giác trở nên thường trực – hành lang quay về thực tại sẽ ngày càng hẹp lại.

5. Đừng để ảo giác đánh cắp thực tại – Hành động ngay khi còn kịp

Bạn không thể bước vào thế giới ảo giác của họ. Nhưng bạn có thể là người đưa tay ra, mở cánh cửa quay về với hiện thực. Hãy để bác sĩ giúp bạn tìm đúng cửa thoát. Không phải tất cả ảo giác đều là tâm thần – nhưng tất cả đều cần được xem xét nghiêm túc. Hành động kịp thời – chẩn đoán chính xác – điều trị đúng cách. Đó là cách duy nhất để cứu lấy một người đang sống trong một thực tại mà không ai khác có thể bước vào.

Hãy bước qua ngưỡng cửa đầu tiên tại Yên Hòa Clinic - Nơi mỗi xáo trộn tâm hồn được thấu hiểu bằng sự tận tâm. Nơi mỗi bất ổn được nâng niu, chữa lành bằng chuyên môn và trái tim. Nơi bạn có thể bắt đầu lại – với một phiên bản mình bình an, vững vàng hơn. Đặt lịch khám tại Yên Hòa Clinic ngay hôm nay. Bởi cảm xúc xứng đáng được quan tâm như chính sinh mệnh của bạn.

🏠 Địa chỉ: Số 11 i4, Ngõ 35 Trần Kim Xuyến, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
☎ Hotline: 0983. 188. 689 hoặc 0866. 188. 689
🌐 Website: https://phongkhamyenhoa.vn