Có bao giờ bạn nghe thấy ai đó gọi tên mình… nhưng khi ngoảnh lại, chẳng có ai?
 

Thực tế, nhiều người dễ nhầm lẫn giữa ảo thanh và ảo giác. Tâm trí đánh tráo hiện thực khiến hai khái niệm tưởng chừng là “như nhau”, và chính sự nhầm lẫn này có thể khiến chúng ta chậm trễ trong việc tìm kiếm phương pháp phục hồi.

Hiểu đúng về ảo thanh và ảo giác không chỉ giúp chúng ta bảo vệ chính mình, mà còn là cách để kịp thời nhận ra và hỗ trợ những người thân yêu đang âm thầm chịu đựng.

Hãy cùng nhau tìm hiểu để lắng nghe, thấu hiểu và bảo vệ sức khỏe tâm trí - cho chính mình và cho cả những người chúng ta yêu thương. 

Ảo thanh và ảo giác có gì khác nhau?

Ảo thanh là gì? Khi âm thanh chỉ tồn tại trong tâm trí

Ảo thanh là hiện tượng bạn nghe thấy tiếng nói, âm thanh hoặc tiếng ồn mà không hề có nguồn phát thực tế. Những âm thanh này không xuất phát từ môi trường xung quanh, mà được “tạo ra” bởi hoạt động bất thường trong não bộ.

Điều đặc biệt là ảo thanh thường rất thật – đủ để khiến người nghe tin rằng nó đang diễn ra ngay tại thời điểm đó. Có người nghe thấy tiếng ai đó trò chuyện, thì thầm, ra lệnh… thậm chí là mắng chửi. Có người lại nghe thấy tiếng nhạc, tiếng chuông hay những âm thanh vô nghĩa.

Không ít trường hợp, ảo thanh mang nội dung tiêu cực, đe dọa hoặc thúc giục người nghe làm điều nguy hiểm. Đây chính là lý do ảo thanh cần được nhận biết sớm và xử lý kịp thời, bởi nó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi và sự an toàn của người bệnh. 

→ Xem thêm: Nghe thấy giọng nói trong đầu là bệnh gì? Phải làm sao để điều trị đúng cách?

Ảo thanh

Ảo giác – Khi mọi giác quan đều có thể bị “đánh lừa”

Nếu ảo thanh chỉ tác động đến thính giác, thì ảo giác lại có thể len lỏi vào bất kỳ giác quan nào của con người: thị giác, thính giác, khứu giác, vị giác và xúc giác.

Bạn có thể nhìn thấy những hình ảnh không tồn tại, như bóng người lướt qua, khuôn mặt xa lạ xuất hiện trong phòng, hay màu sắc, ánh sáng kỳ lạ bao quanh đồ vật.
Bạn có thể ngửi thấy mùi khét, mùi thối, mùi nước hoa dù xung quanh hoàn toàn không có gì.
Hoặc cảm giác có ai đó chạm vào mình, kiến bò trên da, thậm chí cảm nhận nhiệt độ thay đổi mà thực tế không hề có.

Điểm chung của ảo giác là não bộ tiếp nhận và xử lý sai tín hiệu từ môi trường – hoặc tự “sáng tạo” ra những trải nghiệm cảm giác không có thật. Điều này khiến người mắc đôi khi không phân biệt được đâu là thực tại, đâu là sản phẩm của tâm trí, dẫn đến hoang mang, sợ hãi hoặc hành vi bất thường.

Ảo giác

→ Xem thêm: Nguyên nhân gây ra ảo giác: Khi cơ thể kiệt sức, tâm trí sẽ phản bội bạn

Ảo thanh khác ảo giác ở điểm nào?

Có những lúc, tâm trí con người giống như một rạp chiếu phim bí ẩn – nơi những âm thanh hay hình ảnh xuất hiện mà không ai khác ngoài bạn nhận ra.
Với một số người, đó là ảo thanh – những giọng nói hoặc âm điệu vang lên giữa khoảng không.
Với số khác, đó là ảo giác – khi mọi giác quan cùng “thêu dệt” ra một thực tại không tồn tại.

Hai khái niệm này tuy dễ bị nhầm lẫn, nhưng lại khác nhau rõ rệt nếu ta nhìn kỹ:

Chỉ khi phân biệt đúng ảo thanh và ảo giác, chúng ta mới tìm được nguyên nhân thật sự và hướng điều trị phù hợp. Nếu bỏ qua hoặc nhầm lẫn, tình trạng có thể tiến triển nặng hơn, dẫn đến những thay đổi sâu sắc trong cảm xúc, suy nghĩ và hành vi.

Đôi khi, một triệu chứng nhỏ hôm nay – như nghe thấy tiếng gọi tên trong căn phòng trống – lại chính là lời cảnh báo sớm của não bộ. Đừng để sự im lặng kéo dài khiến bạn phải đối mặt với những ngày tháng bất an.

Ảo thanh và ảo giác – “Bóng mờ” của những bệnh lý tâm thần và thần kinh nghiêm trọng

Ảo thanh và ảo giác không đơn thuần là những “ảo ảnh” của trí óc. Chúng giống như tiếng chuông cảnh báo từ sâu bên trong não bộ, báo hiệu rằng một điều gì đó đang mất kiểm soát. Trong thế giới của y học tâm thần và thần kinh, những hiện tượng này thường gắn liền với các bệnh lý nghiêm trọng – những căn bệnh không chỉ bào mòn sức khỏe mà còn có thể lấy đi sự tự chủ và bản sắc con người.

Ảo thanh và ảo giác xuất hiện ở nhiều bệnh lý

1. Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất. Có đến 70–80% người bệnh trải qua ảo thanh, thường là những giọng nói vang lên dai dẳng, ra lệnh, chế giễu hoặc bình luận từng hành động của họ. Hãy tưởng tượng bạn đang bước đi ngoài phố và bất chợt nghe thấy một giọng nói khăng khăng bảo bạn làm điều gì đó nguy hiểm – trong khi xung quanh chẳng có ai. Cảm giác ấy vừa hoang mang, vừa đáng sợ, và nếu không được điều trị, nó có thể đẩy người bệnh đến những hành vi không thể kiểm soát.

→ Xem thêm: Có Thể Chữa Bệnh Tâm Thần Tại Nhà Không? Giải Pháp Từ Chuyên Gia

2. Rối loạn cảm xúc lưỡng cực và trầm cảm nặng

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực và trầm cảm nặng cũng có thể khoác lên tâm trí một tấm màn ảo giác. Ở những giai đoạn trầm cảm sâu, khoảng 15–20% người bệnh nghe thấy những lời thì thầm u ám, thúc giục họ từ bỏ cuộc sống. Ngược lại, ở pha hưng cảm, họ có thể tin rằng mình sở hữu sức mạnh phi thường hoặc đang bị một thế lực vô hình truy đuổi. Những trải nghiệm này không chỉ làm méo mó nhận thức mà còn đặt họ vào tình huống dễ tổn thương hơn bao giờ hết.

3. Sa sút trí tuệ (Dementia)

Ở người cao tuổi bị sa sút trí tuệ, đặc biệt là Alzheimer, ảo giác thường xuất hiện cùng với sự phai mờ trí nhớ. Khoảng 20–40% bệnh nhân nhìn thấy những hình bóng không tồn tại – một người thân đã mất, một đứa trẻ đang chơi trong phòng, hay một vị khách lạ mỉm cười. Đối với gia đình, những khoảnh khắc ấy vừa xót xa vừa bất lực, bởi họ hiểu đó không phải là thực tại, nhưng lại không thể xua tan chúng khỏi tâm trí người bệnh.

4. Bệnh lý thần kinh thực thể

Có khi, ảo giác xuất phát từ tổn thương thực thể của não bộ – như u não, viêm não hay động kinh thùy thái dương. Khi ấy, những hình ảnh méo mó, tiếng động lạ, cảm giác nóng rát hay châm chích có thể ùa đến bất cứ lúc nào, thường kèm theo các dấu hiệu thần kinh khác như yếu liệt, co giật hoặc rối loạn ngôn ngữ. Mỗi triệu chứng đều như một mảnh ghép, và nếu không kịp xâu chuỗi lại, bức tranh bệnh lý có thể trở nên quá muộn để cứu vãn.

5. Rối loạn loạn thần do chất

Cuối cùng, rối loạn loạn thần do chất – từ rượu, ma túy, cho tới tác dụng phụ của thuốc – cũng có thể tạo ra những ảo giác dữ dội. Với methamphetamine, chẳng hạn, người dùng có thể thấy côn trùng bò khắp cơ thể hoặc nghe thấy tiếng người rình rập. Dù chỉ là tạm thời, nhưng đôi khi những trải nghiệm này để lại vết hằn sâu trong tâm trí, và nếu kéo dài, chúng có thể khởi phát một bệnh loạn thần mạn tính.

Điểm chung ở tất cả những bệnh lý này là: ảo thanh và ảo giác chưa bao giờ vô hại. Chúng là lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng não bộ đang cần được quan tâm, kiểm tra và điều trị. Mỗi ngày chậm trễ là một bước khiến hành trình hồi phục trở nên xa hơn.

Vì sao cần thăm khám ngay khi xuất hiện ảo thanh hoặc ảo giác? Đừng để sự chần chừ lấy mất cơ hội hồi phục

Bạn có thể bỏ qua một cơn cảm cúm nhẹ, nhưng ảo thanh hay ảo giác thì không. Bởi đó không chỉ là “nghe nhầm” hay “tưởng tượng một chút cho vui” – mà có thể là lời cảnh báo của não bộ rằng tâm trí bạn đang bị tổn thương.

Nhiều người chọn cách im lặng, tự nhủ “mình vẫn ổn”, cho đến khi những giọng nói trong đầu ngày càng nhiều hơn, những hình ảnh không có thật xuất hiện dày đặc, và họ dần không phân biệt được đâu là thực tại. Khi ấy, việc điều trị sẽ trở nên khó khăn gấp nhiều lần. 

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hơn 60% bệnh nhân rối loạn tâm thần chỉ tìm đến bác sĩ khi bệnh đã ở mức độ nặng, khiến thời gian hồi phục kéo dài và nguy cơ tái phát cao hơn. Nghiên cứu cho thấy, nếu được phát hiện và điều trị trong 6 tháng đầu, khả năng kiểm soát triệu chứng và phục hồi chức năng xã hội sẽ tăng gấp đôi so với điều trị muộn. 

Thăm khám không phải là thừa. Ngay cả khi triệu chứng chỉ xuất hiện thoáng qua, một buổi gặp bác sĩ tâm thần có thể giúp bạn nhận diện sớm vấn đề, khoanh vùng nguyên nhân và lựa chọn phương pháp can thiệp phù hợp. Không có ứng dụng hay bài trắc nghiệm trực tuyến nào có thể thay thế ánh mắt quan sát, kinh nghiệm và sự đồng hành của một chuyên gia y khoa.

Nếu bạn, hoặc người thân, đang trải qua những âm thanh hay hình ảnh không ai khác cảm nhận được – đừng chờ đến khi mọi thứ vượt khỏi tầm kiểm soát. Một cuộc hẹn khám sớm hôm nay có thể là bước ngoặt để bạn tìm lại sự bình yên trong tâm trí, trước khi những “kẻ xâm nhập vô hình” chiếm trọn thế giới bên trong của bạn.

→ Hướng dẫn đặt lịch khám tại Yên hoà Clinic uy tín tại Hà Nội

Phòng khám tâm thần Yên Hoà Clinic uy tín hàng đầu

Yên Hòa Clinic là phòng khám chuyên khoa tâm thần tại Hà Nội, nơi quy tụ đội ngũ bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm chẩn đoán và điều trị các rối loạn tâm thần, bao gồm ảo thanh và ảo giác. Chúng tôi không chỉ điều trị triệu chứng, mà còn đồng hành giúp người bệnh khôi phục lại sự bình ổn và chất lượng sống. “Yên Hòa Clinic – Nơi tâm trí được chữa lành, và bạn được là chính mình.”

Một cuộc hẹn hôm nay, có thể cứu cả tương lai ngày mai

—

🏠 Địa chỉ: Số 11 i4, Ngõ 35 Trần Kim Xuyến, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội

☎ Hotline: 0983. 188. 689 hoặc 0866. 188. 689

🌐 Website: https://phongkhamyenhoa.vn